علم

به انگلیسی: science

تعریف اول:علم اندیش‌ه‌ای‌ست که به دنبال ِ یافت‌ن ِ قانون‌ی یگانه برایِ تبیین ِ تغییر و تحولات ِ جهان و ودیده‌هایش است. نقطه یِ عزیمت ِ علم، جهان ِ محسوس است.تفاوت ِ علم با فلسفه در آن است که علم، اصول ِ موضوعه‌ای دارد که بر مبنا یِ استنتاج ِ منطقی از آن، سعی در تبیین ِ دیگر پیدیه‌ها دارد؛ اما در فلسفه هیچ اصل ِ بدیهی‌ای وجود ندارد.

تعریف دوم: علم عبارت است از کاربرد ِ روش های منظم پژوهش، تفکر نظری، و ارزیابی منطقی استدلال ها، برای توسعه ی مجموعه ای از آگاهی ها درباره ی یک موضوع معین. می توان شش معیار کلی برای یک یافته ی علمی برشمرد:

1. مشاهده تحت شرایط کنترل شده صورت گیرد: در اکثرِ علوم ( به جز علمِ نجوم و یکی دوتای دیگر) تجارب معمولا ً شامل یک سری دستکاری های خاص و عمدی و سپس مشاهده ی تاثیراتِ ناشی از این دستکاری ها می باشد. ( مثلا ً ترکیب کردن دو ماده ی شیمیایی با هم و مشاهده ی نتیجه ی این عمل). در مورد رفتارشناسی این دستکاری ها به طور کلی شاملِ تغییر در محیط فرد و آنگاه مشاهده ی تاثیر این تغییرات در رفتارِ فرد مورد آزمایش می شود.
2. عینیت (بی طرفی): اغلب بیان شده است که علم نیاز به یکسری داده های کاملا ً بی طرفانه و عینی دارد. اما کارل پوپر (1969، 1972) فیلسوف معاصر نشان داد که داده ای کاملا ً بی طرفانه و عینی وجود ندارد. طبق گفته ی او مشاهدات علمی بیشتر از اینکه عینی و بی طرفانه باشند ناشی از نظریه ها هستند. استدلال مشهوری که او در یکی از سخنرانیهای خود در این زمینه بکار برد به این شکل بود که رو به حاضران کرد و گفت :" مشاهده کنید ! Observe" جوابِ فوری و قطعی به این گفته این بود که : " چه چیزی را مشاهده کنیم  ?Observe what ". این استدلال بیانگر این است که هیچکس بدون پیش فرض و ایده ی قبلی راجع به اینکه چه چیزی را مشاهده کند دست به مشاهده نمی زند. بنابراین آنچه مشاهده می کنیم وابسته به چیزی است که انتظار دیدنش را داریم ( چیزی که در ذهن ماست ). پس درست تر آن است که بگوییم که بگوییم دانشمندان بایستی تا حد ممکن مواضع اجتماعی- سیاسی خود را شناخته و به جای تظاهر به بی طرفی مواضع خود را برای خود و مخاطبان آشکار سازند.
3. سنجشِ پیش بینی هایی که توسطِ نظریه ها ارائه شده است : هر نظریه برای اینکه مورد پذیرش قرار بگیرد بایستی بتواند پیش بینی هایی صورت دهد. چنانچه این پیش بینی ها صحیح از کار در آید بر اعتبار نظریه افزوده می شود. در غیر ِ این صورت نظریه اصلاح می شود و یا به کلی باطل می شود. آزمایش های علمی اغلب در جهتِ بررسیِ پیش بینی هایی که توسطِ نظریه های پیشین مطرح شده و بررسی آنها مفید به نظر می رسد انجام می شوند. زیرا غیرعاقلانه است اگر بخواهیم بدون داشتنِ راهنمایی هایی همچون نظریه های پیشین دست به آزمایش بزنیم. چرا که بینهایت آزمایش برای بررسی وجود دارد. بنابراین، نظریه ها به ما امکان می دهند تا از بینِ بیشمار آزمایشِ ممکن، ارزنده ترین آزمایش ها را انتخاب کنیم.
4. ابطال پذیری
5. تکرار پذیری
6. استفاده از یک پارادایم

پانویس

‎

جستارهای وابسته

• جامعه شناسی علم
• تاریخ علم
• توماس کوون
• ایدئولوژی
• روش علمی
• شبه علم
• فلسفه ی علم
• شناخت شناسی
• سوگیری